Pojasne garniture VTERE FELIX sa teritorije Viminacijuma

Abstract

Tokom drugog veka nove ere u upotrebu ulaze garniture čiji je okov, modelovan u obliku slova poruke VTERE FELIX, bio nitnama apliciran na kožni pojas. Svrha takve poruke na pojasu bila je, bez sumnje, da svom nosiocu donese sreću. U stručnoj literaturi ovakva vrsta pojasnih garnitura poznata je još i kao tip lion. Naziv je odabran na osnovu prvog zabeleženog nalaza te vrste otkrivenog u Lionu 1950. godine. U grobu je pored delova pojasne garniture vojne opreme i fibule nađeno više komada novca, od kojih se najmlađi datuje u 194. godinu. Grob vojnika je doveden u vezu sa bitkom kod Liona 197. godine između Septimija Severa i Klodija Albina, a nađeni okovi u obliku slova protumačeni su kao delovi formule VTERE FELIX. Drugi značajan nalaz ovog tipa potiče iz bugarskog sela Ljuben. Na osnovu nalaza novca, tumul ograđen zidom datovan je u period između 218. i 225. godine, a u jednom od dva otkrivena groba bila je pohranjena srebrna pojasna garnitura. Zajedno sa pojasnom garniturom otkriven je i medicinski pribor, što njenog nosioca profesionalno opredeljuje kao lekara. Pojasna garnitura nađena u Varaždinskim Toplicama (Aquae Iasae) okvirno je datovana u period od poslednje četvrtine drugog do sredine trećeg veka, a sam kontekst nalaza, sa prisutnom rezervom, protumačen je kao votivni dar termalnom kupalištu koje je ujedno imalo i karakter svetilišta. Pored ovih skoro u potpunosti očuvanih garnitura, na više lokaliteta, uglavnom iz podunavskih provincija rimskog carstva, nađeni su pojedinačni okovi, koji su prvobitno bili deo pojasa ovog tipa. Što se tiče ornamentike, brojni nalazi delova VTERE FELIX garnitura, nađeni na lokalitetu Viminacijum, imaju određenih sličnosti sa pojedinim gore pomenutim okovima. Izuzetak predstavlja unikatni nalaz ligature TE (br. 2b), koji prema mojim saznanjima nema analogija i koji negira mišljenje nekih autora da ligature nisu korišćene u formiranju poruke VTERE FELIX na pojasnim garniturama. Pored kopči i okova u obliku slova, nađena su i četiri dvodelna zglobna pojasna jezička (br. 1g, 1h, 2d i 12a). U viminacijumskim grobovima, koji su kao prilog imali pojasne garniture ovog tipa, nije nađeno oružje niti druga vojna oprema, tako da mišljenje da su one korišćene od strane vojnika nema direktnu potvrdu. Indirektni dokaz da se ipak radi o vojnoj opremi predstavlja brojnost nalaza ove vrste otkrivenih u neposrednoj blizini legijskog logora. Na osnovu datovanja gore pomenutih nalaza iz Liona i Ljubena, kojima treba dodati viminacijumske primerke otkrivene u grobovima datovanim novcem Marka Aurelija i Komoda, smatram da hronološko opredeljivanje VTERE FELIX pojasnih garnitura u period koji obuhvata drugu polovinu II i prvu polovinu III veka ne treba dovoditi u pitanje. Nalazi pojasnih garnitura ovog tipa otkriveni na nekropolama Viminacijuma dodatno su podržali mišljenje ranijih istraživača vezano za njihovo datovanje, a takođe su osnažili tezu da kao njihovo matično područje treba posmatrati upravo prostor podunavskih provincija.

The belt sets of the VTERE FELIX type that were characteristic of the letter-shaped fittings of the mentioned message were in use during the second half of the II and first half of III century. Soldiers, who are considered to be the primary group that wore such belts, believed that such a message would bring them luck and protect them from the many perils of their profession. The numerous finds of fittings of this not so common type of belt sets that were excavated on the Viminacium site, contribute to the already existing theory that their territory of origin is the area of the Danubian provinces.