Odnos novca keltskih plemena prema rimskom novčanom sistemu - na primeru Skordiska i Trevera)

Abstract

Tokom poslednja dva veka Stare ere se u keltskom svetu, pa tako i kod Trevera i Skordiska, javljaju novac i početci novčane privrede. Nakon početnog perioda kovanja u plemenitim metalima (zlato kod Trevera, srebro kod Skordiska) kovanje u bronzi označilo je uvođenje novčane privrede u svakodnevni život. Svako pleme je razvilo svoje specifične tipove novca, koji su imali duži ili kraći period postojanja i prošli kroz jednu ili više izmena. Dok je kod nekih tipova dolazilo do izmena u predstavama, koje su postajale jednostavnije i šematizovanije, kod drugih je čak dolazilo do promene metala od kojeg su kovani, dok su predstave ostajale neizmenjene. Sve ove promene su prouzrokovane istim okolnostima - potrebom za novcem, koja je bivala sve veća, kao i činjenicom da je na tržištu sve nametljiviji bio novac tadašnjih vele-sila: pojedinih helenističkih gradova i pre svega rimske republike. Izmene su ubrzo postale neminovne za sva plemena i zajednice koji su pre rimske okupacije kovali svoj novac. Kovanja Trevera i Skordiska su pala pod rimski uticaj u jednom kratkom periodu, pred kraj svog postojanja, odnosno u periodu koji obuhvata sredinu i kraj 1. veka pre n. e. O tome svedoči postojanje imitacija rimskog republikanskog novca, na kojima predstave prepoznatljivim crtežom kopiraju rimske predloške. Neretko se javljaju i kombinacije dva tipa rimskog novca, kada se sa jednog tipa preuzima aversna a sa drugog reversna predstava. Još izraženiji vid rimskog uticaja uočljiv je na pojedinim treverskim kovanjima sa natpisom ispisanim latinskim pismom. Ovo, kao i potreba ispisivanja imena vođa na novcu, mogu se tumačiti kao vidovi romanizacije. U tom pravcu nespretno je krenula i jedna od retkih do sada poznatih skordističkih imitacija, na kojoj raspored dekorativnih linija neodoljivo podseća na raspored slova na rimskom originalu. Tokovi izmena treverskog i skordističkog novca prouzrokovani širenjem rimske moći u velikoj meri su slični, a u nekim aspektima čak i istovetni. Procesi koji su u skordističkoj numizmatici teško prepoznatljivi ili su neobjašnjeni, mogu se razjasniti sagledavanjem slične problematike u treverskoj numizmatici, što doprinosi boljem razumevanju ovog složenog pitanja.

This paper deals with the problem of changes within monetary systems, by comparing the Celtic tribes of the Treveri and the Scordisci. Changes and processes are specified which are common for mints of both tribes - changes of metals used for minting, loss of weight within the same coin type reduction of the territory in which coins have been distributed etc. Types which copy Roman republican coins have also been presented, as well as the coin types minted with the Roman permission.