Distribution ratio of issues from the mints of Viminacium and Dacia: The example of the southern necropoles of Viminacium

Abstract

Nedostatak imperijalnog bronzanog novca u opticaju podunavskih i balkanskih provincija početkom 3. v. bio je posebno izražen i verovatno je predstavljao glavni razlog za otvaranje kovnice provincijalnog novca u Viminacijumu 239. g., a potom i u Dakiji 246.g. Kovnica provincijalnog novca u Viminacijumu otvorena je oktobra 239. godine što je bio i početak računanja provincijalne ere (AN I - AN XVI). Radila je 16 godina, od 239/240. godine do 254/255. godine sa dva prekida tokom 248/249 (AN X) i 253/254 (AN XV). Kovnica provincijalnog novca u Dakiji emitovala je novac deset godina uz oznaku lokalne ere od AN I - X (246/247-254/256). Za analizu monetarne cirkulacije na teritoriji Gornje Mezije u periodu 192-238 AD, odnosno periodu koje prethodi otvaranju kovnice provincijalnog novca u Viminacijumu, a potom i kovnice u Dakiji, dragoceni su podaci o nalazima novca sa viminacijumskih južnih nekropola. Nalazi novca provincije Dakije, srazmerno daleko manjoj produkciji u odnosu na kovnicu Viminacijum, imali su izvesnu ulogu u monetarnoj cirkulaciji na prostoru Gornje Mezije. Tako sa viminacijumskih južnih nekropola potiče 155 primeraka novca kovnice Viminacijum (93,40%) i 11 iz kovnice Dakija (6,60%). Izvestan broj dačkih izdanja potiče i iz 10 ostava novca, u kojima je zabeležen sličan odnos zastupljenosti viminacijumske u odnosu na dačku kovnicu. Ukupno uzevši, nalazi sa arheoloških istraživanja, iz ostava, kao i delovi ranijih privatnih kolekcija koje se danas nalaze u više muzeja u Srbiji, iznose 8072 primeraka emisija viminacijumske kovinice i 416 moneta kovnice Dakija (Grafikon 1). Osim same produkcije, do sada su uočene i druge razlike u radu dve provincijalne kovnice. Viminacijumska se ističe u odnosu na kovnicu Dakija, izuzetno širim arealom cirkulacije. Kako su pokazale komparativne analize monetarnih nalaza ove dve kovnice na području provincije Dakije, emisije Viminacijuma imale su za cilj širu cirkulaciju, dok su emisije provincije Dakije izgleda kovane samo za potrebe matične provincije. Produkcija obe balkanske kovnice, u Dakiji i Viminacijumu, predstavljala je način upravljanja monetarnom krizom iz sredine 3. veka i snabdevanja vojske neophodnim novcem.

Data on coin finds from the southern necropoles of Viminacium represent precious material for analyzing the monetary circulation of provincial mints of Viminacium and Dacia, in the territory of Moesia Superior. A large sample of processed coins (6233), originating from archaeological research activities on these necropoles, provides the possibility for various kinds of comparisons. As shown by comparative analyses of monetary finds from these two mints on the territory of Moesia Superior and Dacia, issues from Viminacium had the goal of a wider circulation range, while issues from the province of Dacia, it would seem, were minted only for the needs of that particular province. In any case, production of both mints from the Balkans, in Dacia and Viminacium, represented a manner of handling the monetary crisis in the middle of the 3rd century and providing the money necessary for the army.