Heritage we pretend not to see: An old mining community in the village of Kostolac, Serbia

Abstract

Iako je Viminacijum već godinama međunarodno poznato i priznato arheološko nalazište koje se nalazi na teritoriji sela Kostolac (Stari Kostolac), ali i turistički potencijal regiona Grada Požarevca i čitave Srbije, osvešćivanje o celokupnom kulturnom nasleđu ovog sela na nivou lokalne zajednice i šire javnosti deluje kao neizvestan i težak proces. Predeo sela Kostolac u severoistočnoj Srbiji i zaleđu Dunava važan je sa aspekta arheološkog nasleđa, ali i industrijskog nasleđa iz prethodna dva veka, koje je sačuvano kroz različite materijalne ostatke i nematerijalno nasleđe vezano za viševekovnu rudarsku aktivnost u ovom kraju. Ove godine obeležava se 150 godina od otvaranja podzemnog rudnika i početka eksploatacije uglja u selu Kostolac, što je u isto vreme i jubilej industrijalizacije moderne Srbije 1870. godine. Nažalost, suprotno važnosti ovog jubileja, građevine rudarske kolonije čiji su nekadašnji stanovnici bili učesnici i svedoci modernizacije i razvoja tadašnje države, potpuno su ruinirane i polako nestaju pred očima meštana i stručne javnosti, nakon zatvaranja podzemnog rudnika 1966. godine. Kasniji ubrzani razvoj savremenog površinskog kopa uglja "Drmno" i otvaranje termoelektrane "Kostolac B", pažnju privrede, pa tako i šire javnosti vezanu za eksploataciju uglja u ovom predelu, usmerio je u drugom pravcu, potpuno zanemarujući vrednost rudarskog nasleđa iz 19. veka u selu Kostolac, pa se prostor rudarske kolonije zaobilazi i u saobraćaju i dnevnoj komunikaciji. Takođe, mnogi duhovni elementi života stanovnika sela oblikovani su pod uticajem aktivnosti rudnika, a do danas nisu šire prepoznati kao vrednosti, iako predstavljaju veoma značajno nematerijalno nasleđe celog regiona. Ostaci stare rudarske kolonije u selu Kostolac predstavljaju vredno industrijsko nasleđe ne samo prostora Kostolca i Grada Požarevca, već i celokupne Srbije, jer prikazuju vezu materijalnog i nematerijalnog nasleđa: ostataka graditeljstva, eksploatacije prirodnih resursa sa rudarenjem, interkulturalnih dijaloga doseljenika rudara i njihovih porodica sa starosedeocima, verovanja i običaja, legendi i mitova. Autorke su ovim tekstom želele da ukažu i ponovo skrenu pažnju naučne i stručne javnosti, zvaničnika i institucija, na važnost rudarskog nasleđa ovog kraja, potrebu njegove zaštite i potencijal buduće prezentacije prostora rudarske kolonije sela Kostolac, u cilju socio-ekonomskog i kulturnog razvoja lokalne zajednice, dok ne bude kasno da se bilo šta učini.

In addition to Viminacium, an internationally recognized Roman archaeological site and park, there are many other elements of cultural heritage in the Kostolac village situated in northeastern Serbia near the Danube, which are almost unknown for most of the people in Serbia and beyond. This year, 2020, marks the 150th-anniversary of the opening of coal exploitation in the Kostolac village, and the official beginning of the industrialization of Serbia, determined by this event in 1870. Unfortunately, the remains of the buildings in the mining community which witnessed an important part of the modern development of the country are in a state of ruin and have been slowly disappearing after the closing of the underground coal exploitation in 1966, following the rapid development of modern strip mining and electric generation. Also, many spiritual elements in the life of Kostolac people connected to the mining are not widely recognized as values, although they represent the precious intangible heritage of this village and the whole region.