Piktoralna poetika Milene Pavlović Barili i predeo Viminacijuma

Abstract

Asocijativni i inspirativni predeo kao kategorije kulturnih predela u oblasti zaštite kulturnog nasleđa omogućavaju da se za određen istorijski predeo vežu tragovi različitih vrsta umetnosti na čiji nastanak je predeo uticao, a koji nisu nužno hronološki uslovljeni. U ovom radu je prikazana interakcija predela i umetnosti/umetnika, na primeru arheološkog nalazišta Viminacijum nadomak Požarevca i svetski priznate slikarke Milene Pavlović Barili rođene u ovom gradu. U pismima koja je slala majci Danici, Milena je uvek sa najvećom ljubavi pisala o rodnom kraju i sa toplom emocijom se sećala detinjstva provedenog u njemu, što se zaključuje i na osnovu zapisanih majčinih sećanja. Period Mileninog likovnog stvaralaštva između 1932. i 1936. godine, Miodrag B. Protić nazvao je "linearnim", odnosno "parisko-rimskim" periodom, dok ga Jelica Milojković naslovljava kao "linearno-antički" period. Period je tematski najviše određen antičkim nasleđem, a tokom njega Milenina piktoralna poetika referira na antičku prošlost upotrebom motiva arhitektonskih elemenata, kao i skulptura ili ljudskih figura u formi skulptura, te kompozicijskim rešenjima koja za potku imaju mitološke obrasce. Obrazovanje koje je sticala u evropskim metropolama, posete velikim muzejima, kao i poznavanje savremenih umetničkih tokova metafizičkog realizma i nadrealizma, zasigurno su doprineli ovakvoj Mileninoj poetici. Ipak, tragom Mileninog pisma majci Danici iz 1943. godine i Protićevog zapažanja da je u detinjstvu mogla videti ostatke antičke arhitekture i umetnosti na području Požarevca bogatom arheološkim nalazištima, autorke ovog rada iznose mogućnost da je upravo Viminacijum mesto u čijem je materijalnom, ali i nematerijalnom nasleđu Milena našla motive i inspiraciju za dela nastala u periodu između 1932. i 1936. godine. Ovakav vid asocijativne veze u saglasnosti je sa konceptom nadrealizma koji je u ovom radu iskorišćen kao metod za povezivanje predela Viminacijuma i piktoralne poetike Milene Pavlović Barili. Shodno tome, određeni motivi Mileninih slika dobili su drugačiju interpretaciju koja na podsvesnom nivou sugeriše da ono što je umetnica videla u detinjstvu i mladosti kasnije u njenom slikarstvu izranja kao deo imaginarnog narativa.

Since the effects of a landscape go further than geography and beyond the time line, this paper questions the possibility that the Viminacium landscape, the archaeological area near the Danube in Serbia, inspired the art of the internationally recognised painter and poet Milena Pavlović Barilli. One can try to trace the relationship between Viminacium and Milena's art primarily in the motifs that are associated with Antiquity. Architectural elements, statues or human figures that resemble statues, as well as compositions that refer to the mythological patterns are an indicative part of Milena's pictorial poetics. The greatest influence of ancient material and immaterial heritage on Milena's art is visible in paintings and drawings from the 1930s.