Sahrana žene sa preslicom od ćilibara iz Viminacijuma

Abstract

Prilikom zaštitnih iskopavanja šire gradske teritorije antičkog Viminacijuma otkriven je grob žene preminule u tridesetim godinama života, a sahranjene sa luksuznim priborom za predenje. Posebno se izdvaja preslica, načinjena od ćilibarskih perli nanizanih na jezgro od bronze, koju jedinstvenom čini vrh koji je figuralno modelovan u vidu ženskog poprsja. Minijaturne kopije alata za upredanje vune, načinjene od različitih materijala, poznate su sa teritorije celog Rimskog carstva, i mahom potiču iz funerarnog konteksta. Vuna je za Rimljane imala poseban značaj, o čemu govori podatak da je latinski naziv za ovaj materijal - lana - ujedno bio i naziv za odeću. Odora sveštenika izrađivana je isključivo od vune, kao i tkanine upotrebljavane u religijskim ritualima. Predenje je smatrano ženskim poslom i od žena se očekivalo da opskrbe porodicu odećom. U isto vreme to je bila aktivnost koja je obavljana u okviru domaćinstva, te je u prenesenom smislu i to značilo da se o njemu stara žena. S vremenom je predenje postalo simbol ženskog roda i izraz ženske vrline, a osoba koja prede dobila je metaforično značenje u literaturi. Materijalna manifestacija simbolike predenja jeste luksuzni pribor što je polagan u grobove pokojnica. Antički pisani izvori nas obaveštavaju da su neveste nosile preslicu i vreteno tokom svadbene procesije koja se kretala od njihovog devojačkog doma ka kući budućeg muža. Može se pretpostaviti da je upravo za tako bitan životni događaj nabavljan skupoceni, ritualni pribor za predenje, koji bi tokom ceremonije naglašavao visok status i bogatstvo. Luksuzne preslice, kao izraženo lični predmeti koje su žene posedovale u toku života, postajale su deo grobnog inventara, što ih čini veoma korisnim alatom sa stanovišta studija životnog toka, budući da upućuju na pripadnice konkretne starosne grupe - udate individue. Primerak otkriven u Viminacijumu može se na osnovu raspoloživih pokazatelja opredeliti u period kraja II i početka III veka, što odgovara datovanju rimske vile u čijoj je blizini grob otkriven, tako da se pokojnica može dovesti u vezu s porodicom u čijem se vlasništvu nalazilo to gazdinstvo. Minijaturne dimenzije figuralne predstave ne dopuštaju precizno utvrđivanje božanstva ili osobe koja je prikazana. U radu je izneta pretpostavka da se radi o generalizovanoj predstavi rimske matrone, što je bio ideal kome je vlasnica predmeta težila.

A luxurious set of spinning implements was discovered as part of the furnishings in the grave of a woman, unearthed in the surroundings of ancient Viminacium. A unique amber distaff with the upper part modelled in the form of a female bust stands out as the most important part of the grave assemblage. Similar artefacts were often misinterpreted, but this specimen was found together with a spindle, thus confirming that it actually is a distaff. Miniature copies of spinning equipment made out of precious materials are known from sepulchral contexts, and are described as objects expressing feminine virtue. It is considered that they were used in wedding rites, thus indicating the possible age of the deceased. Spinning implements can represent useful tools for studying the life course of Roman women. In this paper, an attempt was made to identify the divinity or person depicted on the distaff from Viminacium, considering the symbolic nature of these artefacts.