Leda i labud - nova mermerna skulptura iz Skelana (Municipium Malvesatium)

Abstract

Prilikom građevinskih radova 1999. godine na izgradnji kolektora za kanalizaciju u Skelanima (Municipium Malvesatium) slučajno je pronađen fragment mermerne skulpture. Sada smeštena u prostorijama Narodne biblioteke u Srebrenici, skulptura predstavlja očuvani deo torza ptice, prikazane u ljudskoj veličini, čije desno stopalo sa plivajućom kožom počiva na levoj ženskoj butini, ispod koje pada naborana tkanina. Leđa ptice počivaju na osloncu u vidu stuba, koji se nastavlja iznad i ispod figure ptice. Na donjem delu torza ptice prikazana je mala, dečja šaka. Fragment mermerne skulpture iz Municipium Malvesatium-a predstavlja jedan od tri glavna ikonografska tipa antičkih predstava Lede i Zevsa, prerušenog u labuda, u trenutku Zevsovog zavođenja Lede, a u prisustvu deteta Erosa. Ovaj tip ikonografskih predstava pojavljuje seu helenističkom periodu, a tokom rimske vladavine zadobija zavidnu popularnost i biva predstavljan kako u skulpturi, reljefima, statuama, fresko-slikarstvu i na mozaicima, tako i u predmetima male forme, kao što su lampe, ogledala, geme itd. Skulptoralni fragment iz Municipium Malvesatium-a analogan je ikonografski i stilskirimskim skulpturama iz Arheološkog muzeja u Veneciji, Arheološkog muzeja u Dionu i Muzeja umetnosti u San Antoniu, mada ima znatnih sličnosti i sa predstavom sa sarkofaga iz nekropole sa lokaliteta Bet Še'arim i sarkofaga Heroda Atikusa iz Atine. Analiza stilskih karakteristika skulpture kao i način modelovanja ukazuju na rad lokalnog majstora, datovan u period od polovine 2. veka do polovine 3. veka. S obzirom na oslonac prikazan iza labudovih leđa, a uzimajući u obzir i pomenute analogne primerke, najverovatnije je da je skulptura Lede i labuda iz Municipium Malvesatium-a predstavljala deo nameštaja, odnosno da je ukrašavala nogu stola.

A fragmented marble sculpture was found during the construction works on the canalization collector in Skelani (Municipium Malvesatium). The sculpture presents a life-size bird's torso with his right webbed foot placed on a female's left thigh, part of a folded cloth and a child-like hand placed on the lower part of the bird's torso. It was identified as a mythological scene favoured in antiquity, of Leda and Zeus in the guise of the swan, at the moment of Zeus' seduction of Leda. This sculptural fragment holds even greater significance in the comprehension of Roman provincial art, since to date, it represents a unique example of this iconographic type, not only in sculpture, but in any other work of art in the territory of the Central Balkans.