Klasifikacija rudarskih kamenih batova sa lokaliteta Prljuša – Mali Šturac

Abstract

Rudarski kameni batovi su vrsta arheološkog materijala čije ispitivanje značajno doprinosi razumevanju načina praistorijskog rudarenja metaličnih sirovina. Oni predstavljaju osnovne rudarske alatke, a samim tim i najzastupljenije artefakte na praistorijskim lokalitetima rudarskog karaktera širom sveta. Takva situacija osvedočena je i na lokalitetu Prljuša Mali Šturac na Planini Rudnik gde je do sada sakupljeno i obrađeno više od 750 primeraka (pri čemu 540 tokom novih istraživanja) dok je površinskom prospekcijom terena zabeležen značajno veći broj. Ove alatke su različitih dimenzija, težina i oblika i kao takve činile su osnovni set alatki koje su služile za razbijanje rudonosne stene, ekstrahovanje i usitnjavanje rude. Do sada je bilo pokušaja da se ove alatke klasifi kuju i podvedu pod određeni sistem, međutim kako je sistem podrazumevao isključivo klasifi kaciju izvedenu prema obliku, vremenom se pokazao kao neodrživ. Tokom novih istraživanja lokaliteta Prljuša primenjen je novi pristup. Batovi sada nisu posmatrani isključivo kao izolovani element, već iz perspective lokaliteta u celosti i opšte tehnologije rudarenja koja je primenjena na ovoj lokaciji. Ostaci gareži na stenama, tragovi udaranja i ekstrahovanja mineralizacije, udubljenja u stenama u koje su postavljane horizontalne grede koje su istovremeno bile potpora podgradi u oknu i noseće grede za vešanje masivnih kamenih batova su, pored funkcionalno-tipološke analize batova, ukazale na postojanje tri osnovna tipa ovih rudarskih alatki.