Egzostoze u spoljašnjem ušnom kanalu

Abstract

Od 19. veka do danas naučnici su pokušavali da objasne etiologiju ovih egzostoza u spoljašnjem ušnom kanalu. Tako su ranije smatrali da ih izaziva alkoholizam, da su genetski uslovljene, da ih izaziva giht i/ili reumatizam, bušenje ušiju, deformacija lobanje, kupanje, hronične infekcije, poremećaj u žvakanju, hronične iritacije, plivanje i hladna voda. Najduže se održalo mišljenje da su genetski uslovljene. Međutim, takvo tvrđenje je nedavno odbačeno. Čak su i pojedini autori koji su podržavali ovu hipotezu počeli da je napuštaju i da objašnjenje, za nastanak egzostoza, traže u hemijskim ili mehaničkim iritacijama. Konačno, danas se većina naučnika slaže da egzostoze u spoljašnjem ušnom kanalu izazivaju spoljašnji faktori (dugotrajno izlaganje hladnoj ili slanoj vodi, niske temperature vazduha i vetar), a da genetska predispozicija ima minornu ulogu u stvaranju ovih lezija. Dugotrajno izlaganje ušnog kanala hladnoj vodi inicira crvenilo, zatim hiperemiju, a potom i zapaljenski proces koji ozleđujući periost. Tada, kao i kod preloma, započinje faza regeneracije i stvaranje novog koštanog tkiva, u ovom slučaju egzostoze (Sl. 1). Godine 1996. tokom arheoloških iskopavanja na lokalitetu 80 u Sremskoj Mitrovici (Sirmijum) otkriveno je 37 individua (2-3. vek; Sl. 2-5). Na osnovu: mesta na kome su sahranjeni (pored Majurske bare i nedaleko od gradske deponije - mnoge kosti su imale tragove tzv. Cut-marks); načina na koji su sahranjeni (neki su jednostavno 'bili bačeni'); paleodemografske situacije (23 individue muškog pola, starosti između 25 i 50 godina); prisustva velikog broja povreda (dve su čak bile i fatalne!), svih mogućih vrsta preloma i fisura kostiju, superiostalnih i subperiostalnih hematoma, neuspešnog pokušaja davljenja, bolesti zglobova, poremećaja u cirkulaciji, tumora, osteomijelitisa, sinusitisa, dentalnih bolesti i veoma izraženih markera okupacionog stresa, stiče se utisak da su verovatno pripadali gradskoj sirotinji, robovima ili oslobođenicima koji su se bavili teškim fizičkim poslovima. U svakom slučaju neko ko je pripadao najnižim socijalnim slojevima antičkog Sirmijuma. Nažalost, samo su kod 9 individua bile očuvane temporalne kosti. Egzostoze u spoljašnjem ušnom kanalu posmatrane su golim okom, ispitivano je mesto na kome se nalaze, da li su uni- ili bilateralne i u kojoj meri su okludirale ušni kanal (manje od 1/3, 1/3-2/3, ili više od 2/3). Pronašli smo egzostoze kod 3 individue muškog pola (30%), starosti 35-45 (dve individue) i 20-25 godina. Egzostoze su nalažene na posteriornom, posteroinferiornom i anteriornom zidu. Bile su bilateralno postavljene i okludirale su 2/3 (sa leve strane) i više od 2/3 (sa desne strane) slušnog kanala u slučaju individue iz groba 1 (Sl. 6 i 7) - kod ove individue to je verovatno izazvalo gluvoću, i 1/3 slušnog kanala u slučaju individua iz groba 6 i 11. Kao što je već istaknuto, više antropoloških i kliničkih studija je potvrdilo blisku vezu između egzostoza u spoljašnjem ušnom kanalu i dugotrajnog izlaganja hladnoj vodi, bilo da su u pitanju vodeni sportovi ili korišćenje frigidarijuma (u slučaju srednjih i bogatih slojeva stanovništva u rimskom periodu), bilo da su u pitanju poslovi koji su u vezi sa vodom (npr. ronjenje, ribolov, itd.). Imajući sve to u vidu, stiče se utisak da su pripadnici najnižih socijalnih slojeva antičkog Sirmijuma u 2. i 3. veku, za razliku od ostalih stanovnika, morali teško da rade. U 2. veku Sirmijum je bio sedište komande rečne flote (Classis prima Flavia Augusta). Kao važan komunikacijski centar Sirmijum je imao luku i mostove. Ovi ljudi su mogli da rade u luci (ili da grade mostove?), da prave lukobrane ili vezuju brodove i tako da budu svakodnevno u kontaktu sa vodom. Međutim, verovatno su bili uključeni u izgradnju kanala i drenažu močvara koje je u toj oblasti u 3. veku organizovao Prob.

The direct motive for this study was the find of exostoses of the external auditory canal on three skulls from ancient period (2nd-3rd century) which were excavated on site No. 80 in 1996 in Sremska Mitrovica (Sirmium). Among 37 buried individuals, only nine of them had temporal bones preserved. According to archaeological documentation they were probably part of the urban poor, slaves or freedmen manual laborers. In any case they belonged to the lowest social status of ancient Sirmium, which was confirmed by anthropological analysis. Auditory exostoses are bone masses located in the external auditory canal. Most researches agree that the environment (especially water temperature, but also water salinity, atmospheric temperature and wind action) plays a significant role in the development of this trait.