Late Antique Rotunda from Guberevac, Kosmaj Mining District

Abstract

Rotonda sa nalazišta Gradište u selu Guberevac – rimski Demmessus? je arheološki istraživana 1957 i 1984-1987. godine. Spada u red malobrojnih, poznatih i istraženih, spomenika iz perioda ranog hrišćanstva sa šire teritorije Singidunuma i generalno, oblasti Moesia Prima-e. Istovremeno je jedina do sada registrovana rotonda na ovim prostorima. Od nalaza objavljeni su samo natpisi na mozaičkom podu, na kojima se pominju imena priložnika. Pretpostavljamo da je funkcija zgrade sakralna i da je u pitanju crkva, na osnovu položaja apside na istoku, ulaza na zapadu, prisustva mermernih fragmenata oltarske pregrade i tipologije motiva na mozaiku. Na osnovu paleografskih karakteristika natpisa i preliminarnih rezultata obrade pokretnih nalaza, građevina bi mogla da se datuje u sredinu i drugu polovinu IV veka. Analizom prvobitne arhitekture, mozaika i arheoloških podataka (stratigrafije i pokretnih nalaza), kao i rekonstrukcijom oltarske pregrade (templona), namera nam je da skrenemo pažnju na ovaj spomenik koji do danas nije bio adekvatno proučen i ukažemo na potrebu budućih istraživanja same građevine i šireg konteksta u kojem je nastala.