Grobne posude pravougaone osnove i žigosana keramika iz antičkog perioda na centralnom balkanu - prilog proučavanju praistorijskih tradicija u rimskoj epohi

Abstract

Rad se prvenstveno bavi pravougaonim posudama arhaičnog izgleda koje su nađene mahom na kasnoantičkim nekropolama sa spaljenim pokojnicima na teritoriji zapadne Bugarske, jugoistočne Srbije i severoistočne Makedonije. Nekropole se sastoje od grobnih raka elipsoidnog, ili pravougaonog oblika iznad kojih su se nalazile kamene konstrukcije, najčešće u vidu veoma niskih tumula. Uz ove posude pravougaone osnove, ponekad sa recipijentima u vidu čašica na uglovima ili unutar posude u jednom uglu, koje su, sasvim je izvesno, služile kao žrtvenici, nalaze se i druge posude čije forme i ornamenti pripadaju tračkoj autohtonoj keramici. Od ukrasnih motiva najčešći su utisnuti koncentrični krugovi u kombinaciji sa nizom pravougaonih otisaka načinjenih nazubljenim instrumentom - radlom. Gotovo identični ukrasni motivi pojavljuju se tokom ranog i razvijenog gvozdenog doba na keramici basarabi kulture na severu i babadag - pšeničevo - ravadinovo kulturnom kompleksu na istoku, a slična ornamentika pojavljuje se na keramici na teritoriji jugoistočne Srbije, severoistočne Makedonije i Kosova. I konstrukcija grobova kao i sepulkralni obred, zatim oblici i ornamentika posuda predstavljaju izvesne recidive iz praistorije ove oblasti. Drugi deo rada bavi se identifikacijom naroda koji je naseljavao ovu teritoriju u periodu rimske dominacije. Analizirajući šture istorijske izvore i epigrafske podatke vezane za ovu teritoriju, zatim ritual sahranjivanja, oblike i ornamentiku posuda sa nekropola sa pravougaonim žrtvenicima, konstatovano je da se sasvim sigurno radi o stanovništvu tračkog porekla. Sudeći po dispoziciji nekropola, zatim konzervatizmu u materijalnoj kulturi, kao i natpisima iz severozapadne Bugarske, istočne Srbije i severoistočne Makedonije na kojima se spominju Besi, zaključeno je, sa izvesnim rezervama, da su Besi jedino pleme koje je prema svemu iznetom, u antičkom periodu moglo da nastanjuje ovu teritoriju.

This paper discusses the rectangular grave vessels discovered, with cremated human remains, at several Roman period cemeteries in western Bulgaria northeast Macedonia and southeast Serbia. All the cemeteries show similar funerary rites, burial procedures and ceramics, suggesting a very conservative population whose culture was based on prehistoric traditions. In the second part of the paper, on the basis of the presented archaeological material and historic sources, the author tries to determine the ethnicity of the population who buried their dead at these sites.