Similarities and Differences between Material Culture of the Belegiš II-Gava Group from the Southern Pannonian Plain and the Morava River Basin

Abstract

The process and different phases of the cultural influences between the communities with the characteristic “channelled pottery” from the southern Pannonian basin and the central Balkans has become much clearer in the last two decades due to new excavations and discoveries, especially in the region around the Velika and Južna Morava Rivers. From the prehistory until present times, the Morava Basin represents the main route from the north to the south of the Balkan Peninsula. The absence of the bronze hoards south of the Danube and Sava Rivers in Serbia, as one of the most typical features for the transitional period from the Bronze to the Iron Age in the Carpathian Basin, caused a lot of dilemma in the archaeological interpretations during the long history of research. Starting from the first discoveries at the site of Mediana near Niš and lasting until the latest excavations at the hillfort of Hisar in Leskovac, the question of channelled pottery has been the focus of archaeological research of the transition between the Late Bronze and Early Iron Age. Some of the recent absolute dates provide a better chronological determination at several multi-layered settlements in the Morava Basin, and on occasion they have led to significant changes in the generally accepted chronological system. The use of the purported Aegean migration in the earlier scholarship as a paradigm to explain cultural processes and shifts eventually generated a lot of criticism by the new generation of archaeologists, who claim that there is no evidence of it. In light of new discoveries, this paper seeks to provide a better understanding of the Belegiš II-Gava cultural complex, characterised by channelled pottery in the central Balkans, and to highlight the arguments for accepting or rejecting the migration hypothesis.

Procesi i različite faze kulturnih uticaja između zajednica sa karakterističnom kanelovanom keramikom iz južnog dela Panonske nizije i prostora centralnog Balkana postali su znatno jasniji nakon zadnje dve decnije novih iskopavanja i istraživanja, posebno u regionu oko Velike i Južne Morave. Od prethistorijskih vremena pa do danas, dolina Morave predstavlja glavnu komunikaciju između južnog i severnog dela Balkanskog poluostrva. Odsustvo ostava bronzanih predmeta na prostoru južno od Save i Dunava, kao jedne od karakterističnih manifestacija prelaznog perioda između bronzanog i gvozdenog doba u Karpatskoj kotlini, dovelo je do mnogih dilema u arheološkoj interpretaciji tokom dugog istorijata istraživanja. Počevši od prvih otkrića na lokalitetu Mediana kod Niša pa sve do novijih istraživanja na utvrđenom naselju Hisar kod Leskovca, pitanje kanelovane keramike i njenog širenja prema jugu ostalo je u fokusu arheološkog istraživanja prelaznog perioda između kasnog bronzanog i ranog gvozdenog doba. Nekoliko novih apsolutnih datuma pružili su jasniju hronološku sliku višeslojnih naselja u basenu Morave ali su ujedno doveli i do značajnih promena uobičajenog i opšte prihvaćenog hronološkog sistema. Korištenje pojma “Egejska seoba” u ranijim radovima, kao paradigme koja objašnjava kulturne procese i promene u ovom delu Balkana, dovelo je do mnogih kritika među novijom generacijom arheologa. Ove kritike svode se na tvrdnju da ne postoje čvrsti dokazi koji govore u prilog “Egejskoj seobi”. U svetlu novih otkrića, ovaj rad posvećen je boljem razumevanju kulturnog kompleksa poznatog kao Belegiš II–Gava sa kanelovanom keramikom kao jednom od njegovih najznačajnih manifestacija na području centralnog Balkana. Zaključno su navedeni razlozi za prihvatanje ili odbijanje hipoteze o migraciji stanovništva u prelaznom periodu.