Kosti ptica kao sirovina za izradu artefakata u praistoriji

Abstract

Kosti ptica izuzetno su retke u praistorijskim arheološkim kontekstima – ili su prisutne u izuzetno malom procentu, ili, češće, potpuno nedostaju. Još su ređi nalazi da su ptičje kosti iskorišćene kao sirovina – u većini praistorijskih kultura potpuno nedostaju, ili se radi o izuzetnim, uglavnom pojedinačnim nalazima. Razlozi za ovo su brojni i raznorodni; s jedne strane, kosti ptica po svojim fizičkim i morfološkim odlikama nisu adekvatne za izradu većine tipova predmeta koji čine uobičajeni repertoar praistorijskih koštanih industrija, ali, s druge strane, tafonomski razlozi mogu doprineti da ionako malobrojni nalazi budu još ređi ili čak potpuno odsutni – kosti ptica su sitnije i lomljivije pa se teže mogu očuvati, a i teže uočiti ukoliko tehnike iskopavanja nisu na vrhunskom nivou. U ovom radu diskutovaće se o razlozima za malobrojne nalaze artefakata od ptičjih kostiji. Takođe, biće dat pregled načina korišćenja ptičjih kostiju za izradu artefakata tokom praistorije, sa posebnim osvrtom na nalaze iz jugoistočne Evrope. U skorije vreme, pažljivijim prikupljanjem i pregledom faunalnih ostataka, pronađeno je nekoliko novih predmeta. Između ostalih, nekoliko artefakata pronađeno je na kasnoneolitskom lokalitetu Hadžidimitrovo u Bugarskoj, i nekoliko obrađenih ptičjih kostiju prepoznato je u faunalnom materijalu sa lokaliteta Kale – Krševica. Među nalazima koji su identifikovani u novije vreme naročito se ističe obrađena kost labuda iz vučedolskog horizonta lokaliteta Zok u današnjoj Mađarskoj, za koji se može pretpostaviti da je bio ili neka vrsta drške ili recipijenta, ili je u pitanju muzički instrument. Nekoliko morfološki srodnih predmeta od kostiju različitih ptica, interpretiranih kao recipijenti i/ili kao muzički instrumenti, otkriveno je na drugim bronzanodopskim lokalitetima u Mađarskoj. Ovi nalazi pokazuju da su kosti ptica ipak bile prisutne, kao i da je moguće da je ovim sirovinama dat poseban značaj upravo zbog njihovog porekla, odnosno, zbog mogućeg simboličkog značaja ptica u okvirima ovih praistorijskih kultura.