TY  - JOUR
AU  - Ponjavić, Kristina
AU  - Gajić-Kvaščev, Maja
AU  - Milutinović, Vojkan
AU  - Gavrilović, Dragana
PY  - 2022
UR  - http://rai.ai.ac.rs/handle/123456789/616
AB  - During the archaeological research of the Church of St. Nicholas, in Baljevac, Serbia, fragments of wall
paintings were found in Pit no. 1, located in the nave area. The fragments were determined to be from the
second phase of the construction of the church (13th century). Several fragments of different and pure tones
were selected to examine the composition of the mortar and pigments, as well as the painting technique.
Analytical techniques and the results obtained by their use during the examination of the selected fragments
are presented in this paper. With a suitable selection of analytical techniques, all the pigments that
had been used were identified, the chemical composition of the mortar determined and a parallel made
with the materials analysed so far from wall paintings from similar periods. The importance of modern archaeometric
tests in modern conservation-restoration practice is highlighted and guidelines for continuing
research are presented.
AB  - U radu su prikazane analitičke tehnike i rezultati koji su dobijeni njihovim korišćenjem prilikom ispitivanja izabranih fragmenata zidnih slika, pronađenih u Crkvi Sv. Nikole u Baljevcu. Prilikom arheoloških istraživanja crkve, u Jami br. 1, koja se nalazila u prostoru naosa, pronađeni su fragmenti zidnog slikarstva datovani u XIII vek. Odabrano je nekoliko fragmenata različitih i čistih tonova za ispitivanje sastava maltera i pigmenata, kao i tehnike oslikavanja. Analitičke tehnike koje se primenjuju u ispi- tivanju zidnog slikarstva mogu biti nedestruktivne, mikrodestruktivne i destruktivne. Nedestruktivne i mikrodestruktivne analitičke tehnike su poželjne u radu sa arheološkim i muzejskim materijalom. Tehnike koje se primenjuju za analizu bojenih slojeva su raznovrsne, a u ovom radu su korišćene: pEDXRF, FTIR, i Ramanska spektrometrija, kao i OM. Za stručnjake koji se bave zaštitom kulturnog nasleđa najbitnije je da znaju šta pojedine anali- tičke tehnike mogu otkriti. Često nije neophodno primeniti veliki broj različitih tehnika, već imati jasan cilj i izabrati one tehnike koje nam mogu obezbediti potrebne podatke. Da bi rezultati bili što tačniji, važno je odabrati adekvatan uzorak. Poznato je da su uzorci čistih, intenzivnih i debljih slojeva boja daju jasnije razultate nego oni sa la- zurnim slojevima. Kod fragmenata iz Crkve Svetog Nikole u Baljevcu, upotrebom analitičkih tehnika pEDXRF, Ramanska i FTIR spektrometrija, zaključeno je da su pri oslikavanju druge faze crkve korišćeni sle- deći pigmenti: žuti oker, crvena zemlja, cinober, olovno crvena, zelena zemlja, krečno bela i crna od uglja. Malter je po sastavu krečni (kalcijum karbonat) i sadrži agregate istog hemijskog sastava. Kalcijum karbonat je korišćen i za posvetljavanje tona nekih pigmenata, tako što je mešan s njima. Na osnovu poprečnog preseka fragmenata i snimanja pod mikroskopom može se zaključiti da je primenjena fresko tehnika slikanja. Kod dva uzorka plave boje dobijeni su ne- očekivani rezultati. Kod jednog od njih je detektovana zelena zemlja. Kod drugog uzorka, čija je boja označena kao plava, na osnovu dobijenih rezultata zaključeno je da je korišćena crna-ugljenik, koja zbog fresko tehnike i kalcijum karbonata stvara privid plave boje. Crvena boja – od oksida gvožđa je kombinovana sa cinoberom i olovno crvenom bojom. Najbolju analogiju za poređenje sa pigmentima iz sličnog perioda predstavljaju pigmenti korišćeni za oslikavanje manastira Žiča. U ovom manastiru su detektovani skoro isti pigmenti kao na ispitivanim fragmentima, osim lapis lazulija, koji je odsutan na fragmentima crkve u Baljevcu.
PB  - Beograd : Centar za nove tehnologije Viminacium
PB  - Beograd : Arheološki institut
T2  - Arheologija i prirodne nauke / Archaeology and Science
T1  - Application of Archaeometric Techniques in the Study of Wall Painting on the Example of Fragments of Frescoe Paintings from the Church of St.Nicholas (Crkva svetog Nikole) in Baljevac, Serbia
EP  - 164
IS  - 18
SP  - 145
DO  - 10.18485/arhe_apn.2022.18.11
ER  - 

@article{
author = "Ponjavić, Kristina and Gajić-Kvaščev, Maja and Milutinović, Vojkan and Gavrilović, Dragana",
year = "2022",
abstract = "During the archaeological research of the Church of St. Nicholas, in Baljevac, Serbia, fragments of wall
paintings were found in Pit no. 1, located in the nave area. The fragments were determined to be from the
second phase of the construction of the church (13th century). Several fragments of different and pure tones
were selected to examine the composition of the mortar and pigments, as well as the painting technique.
Analytical techniques and the results obtained by their use during the examination of the selected fragments
are presented in this paper. With a suitable selection of analytical techniques, all the pigments that
had been used were identified, the chemical composition of the mortar determined and a parallel made
with the materials analysed so far from wall paintings from similar periods. The importance of modern archaeometric
tests in modern conservation-restoration practice is highlighted and guidelines for continuing
research are presented., U radu su prikazane analitičke tehnike i rezultati koji su dobijeni njihovim korišćenjem prilikom ispitivanja izabranih fragmenata zidnih slika, pronađenih u Crkvi Sv. Nikole u Baljevcu. Prilikom arheoloških istraživanja crkve, u Jami br. 1, koja se nalazila u prostoru naosa, pronađeni su fragmenti zidnog slikarstva datovani u XIII vek. Odabrano je nekoliko fragmenata različitih i čistih tonova za ispitivanje sastava maltera i pigmenata, kao i tehnike oslikavanja. Analitičke tehnike koje se primenjuju u ispi- tivanju zidnog slikarstva mogu biti nedestruktivne, mikrodestruktivne i destruktivne. Nedestruktivne i mikrodestruktivne analitičke tehnike su poželjne u radu sa arheološkim i muzejskim materijalom. Tehnike koje se primenjuju za analizu bojenih slojeva su raznovrsne, a u ovom radu su korišćene: pEDXRF, FTIR, i Ramanska spektrometrija, kao i OM. Za stručnjake koji se bave zaštitom kulturnog nasleđa najbitnije je da znaju šta pojedine anali- tičke tehnike mogu otkriti. Često nije neophodno primeniti veliki broj različitih tehnika, već imati jasan cilj i izabrati one tehnike koje nam mogu obezbediti potrebne podatke. Da bi rezultati bili što tačniji, važno je odabrati adekvatan uzorak. Poznato je da su uzorci čistih, intenzivnih i debljih slojeva boja daju jasnije razultate nego oni sa la- zurnim slojevima. Kod fragmenata iz Crkve Svetog Nikole u Baljevcu, upotrebom analitičkih tehnika pEDXRF, Ramanska i FTIR spektrometrija, zaključeno je da su pri oslikavanju druge faze crkve korišćeni sle- deći pigmenti: žuti oker, crvena zemlja, cinober, olovno crvena, zelena zemlja, krečno bela i crna od uglja. Malter je po sastavu krečni (kalcijum karbonat) i sadrži agregate istog hemijskog sastava. Kalcijum karbonat je korišćen i za posvetljavanje tona nekih pigmenata, tako što je mešan s njima. Na osnovu poprečnog preseka fragmenata i snimanja pod mikroskopom može se zaključiti da je primenjena fresko tehnika slikanja. Kod dva uzorka plave boje dobijeni su ne- očekivani rezultati. Kod jednog od njih je detektovana zelena zemlja. Kod drugog uzorka, čija je boja označena kao plava, na osnovu dobijenih rezultata zaključeno je da je korišćena crna-ugljenik, koja zbog fresko tehnike i kalcijum karbonata stvara privid plave boje. Crvena boja – od oksida gvožđa je kombinovana sa cinoberom i olovno crvenom bojom. Najbolju analogiju za poređenje sa pigmentima iz sličnog perioda predstavljaju pigmenti korišćeni za oslikavanje manastira Žiča. U ovom manastiru su detektovani skoro isti pigmenti kao na ispitivanim fragmentima, osim lapis lazulija, koji je odsutan na fragmentima crkve u Baljevcu.",
publisher = "Beograd : Centar za nove tehnologije Viminacium, Beograd : Arheološki institut",
journal = "Arheologija i prirodne nauke / Archaeology and Science",
title = "Application of Archaeometric Techniques in the Study of Wall Painting on the Example of Fragments of Frescoe Paintings from the Church of St.Nicholas (Crkva svetog Nikole) in Baljevac, Serbia",
pages = "164-145",
number = "18",
doi = "10.18485/arhe_apn.2022.18.11"
}

Ponjavić, K., Gajić-Kvaščev, M., Milutinović, V.,& Gavrilović, D.. (2022). Application of Archaeometric Techniques in the Study of Wall Painting on the Example of Fragments of Frescoe Paintings from the Church of St.Nicholas (Crkva svetog Nikole) in Baljevac, Serbia. in Arheologija i prirodne nauke / Archaeology and Science
Beograd : Centar za nove tehnologije Viminacium.(18), 145-164.
https://doi.org/10.18485/arhe_apn.2022.18.11

Ponjavić K, Gajić-Kvaščev M, Milutinović V, Gavrilović D. Application of Archaeometric Techniques in the Study of Wall Painting on the Example of Fragments of Frescoe Paintings from the Church of St.Nicholas (Crkva svetog Nikole) in Baljevac, Serbia. in Arheologija i prirodne nauke / Archaeology and Science. 2022;(18):145-164.
doi:10.18485/arhe_apn.2022.18.11 .

Ponjavić, Kristina, Gajić-Kvaščev, Maja, Milutinović, Vojkan, Gavrilović, Dragana, "Application of Archaeometric Techniques in the Study of Wall Painting on the Example of Fragments of Frescoe Paintings from the Church of St.Nicholas (Crkva svetog Nikole) in Baljevac, Serbia" in Arheologija i prirodne nauke / Archaeology and Science, no. 18 (2022):145-164,
https://doi.org/10.18485/arhe_apn.2022.18.11 . .

TY  - JOUR
AU  - Gavrilović, Dragana
AU  - Ponjavić, Kristina
PY  - 2020
UR  - http://rai.ai.ac.rs/handle/123456789/346
AB  - Rad se bavi rekonzervacijom fragmenata rimske zidne slike kao i novom interpretacijom njenog ikonografskog sadržaja. Konzervacija ovih fragmenata započeta je tokom devedesetih godina prošlog veka i tada nije bila završena. U međuvremenu je celina polomljena, jer nije imala potporni nosač, te je ponovna konzervacija izvedena 2018. godine. Značaj ove rekonzervacije ogleda se ne samo u tome što je sprečeno dalje propadanje eksponata izvođenjem adekvatne zaštite već i u tome što su pojedini fragmenti vraćeni na svoja mesta, poput stopala koje je bilo postavljeno pored lica, što je kompozicija znatno sužena i što su delovi haljine raspoređeni u logičnu celinu. U literaturi je navedeno da je figuralna predstava u kratkoj tunici, a ponovnom obradom materijala došlo se do zaključka da je ona u dugoj haljini. Takođe, pomenuta je traka koja ide oko glave, ali pažljivom analizom ona nije uočena. Za stopalo koje je bilo postavljeno pored lica pretpostavljeno je da je u pitanju mesečev srp. Iako se za ovu predstavu do sada smatralo da prikazuje Dijanu ili Atalantu, ona bi u stvari mogla da predstavlja Menadu - koja bi mogla držati elegantni tirs i daire u rukama dok igra, na šta sugeriše vrtlog pokreta ruku i haljine. Najbliže paralele nalazimo u mozaiku iz Stare Zagore, kao i na fresci sa lokaliteta Murecine ili Moregine.
AB  - This paper deals with the re-conservation of an old conserved unit and the new iconographic analysis of a wall painting that was kept in the Museum of Srem's (Sremska Mitrovica, Serbia) storage depot. Experts from the Provincial Institute for the Protection of Cultural Monuments started but did not finish the reconstruction in the 1990s, which has led to its further deterioration. Their conservation and restoration work on these fragments were extensive and offered a wealth of extraordinary technological and iconographic information.
PB  - Arheološki institut, Beograd
T2  - Starinar
T1  - Rekonzervacija i reinterpretacija rimske freske iz Sirmijuma
T1  - Re-conservation and reinterpretation of a Roman fresco from Sirmium
EP  - 237
IS  - 70
SP  - 225
DO  - 10.2298/STA2070225G
ER  - 

@article{
author = "Gavrilović, Dragana and Ponjavić, Kristina",
year = "2020",
abstract = "Rad se bavi rekonzervacijom fragmenata rimske zidne slike kao i novom interpretacijom njenog ikonografskog sadržaja. Konzervacija ovih fragmenata započeta je tokom devedesetih godina prošlog veka i tada nije bila završena. U međuvremenu je celina polomljena, jer nije imala potporni nosač, te je ponovna konzervacija izvedena 2018. godine. Značaj ove rekonzervacije ogleda se ne samo u tome što je sprečeno dalje propadanje eksponata izvođenjem adekvatne zaštite već i u tome što su pojedini fragmenti vraćeni na svoja mesta, poput stopala koje je bilo postavljeno pored lica, što je kompozicija znatno sužena i što su delovi haljine raspoređeni u logičnu celinu. U literaturi je navedeno da je figuralna predstava u kratkoj tunici, a ponovnom obradom materijala došlo se do zaključka da je ona u dugoj haljini. Takođe, pomenuta je traka koja ide oko glave, ali pažljivom analizom ona nije uočena. Za stopalo koje je bilo postavljeno pored lica pretpostavljeno je da je u pitanju mesečev srp. Iako se za ovu predstavu do sada smatralo da prikazuje Dijanu ili Atalantu, ona bi u stvari mogla da predstavlja Menadu - koja bi mogla držati elegantni tirs i daire u rukama dok igra, na šta sugeriše vrtlog pokreta ruku i haljine. Najbliže paralele nalazimo u mozaiku iz Stare Zagore, kao i na fresci sa lokaliteta Murecine ili Moregine., This paper deals with the re-conservation of an old conserved unit and the new iconographic analysis of a wall painting that was kept in the Museum of Srem's (Sremska Mitrovica, Serbia) storage depot. Experts from the Provincial Institute for the Protection of Cultural Monuments started but did not finish the reconstruction in the 1990s, which has led to its further deterioration. Their conservation and restoration work on these fragments were extensive and offered a wealth of extraordinary technological and iconographic information.",
publisher = "Arheološki institut, Beograd",
journal = "Starinar",
title = "Rekonzervacija i reinterpretacija rimske freske iz Sirmijuma, Re-conservation and reinterpretation of a Roman fresco from Sirmium",
pages = "237-225",
number = "70",
doi = "10.2298/STA2070225G"
}

Gavrilović, D.,& Ponjavić, K.. (2020). Rekonzervacija i reinterpretacija rimske freske iz Sirmijuma. in Starinar
Arheološki institut, Beograd.(70), 225-237.
https://doi.org/10.2298/STA2070225G

Gavrilović D, Ponjavić K. Rekonzervacija i reinterpretacija rimske freske iz Sirmijuma. in Starinar. 2020;(70):225-237.
doi:10.2298/STA2070225G .

Gavrilović, Dragana, Ponjavić, Kristina, "Rekonzervacija i reinterpretacija rimske freske iz Sirmijuma" in Starinar, no. 70 (2020):225-237,
https://doi.org/10.2298/STA2070225G . .